Festiwal Paschalny w Tarnowie

Czterodniowy festiwal „Musica Poetica” wprowadza słuchaczy w Wielki Tydzień. W przeddzień Niedzieli Palmowej wykonana zostanie Bachowska Pasja wg św. Mateusza, następnie zaś zabrzmi zaskakująca, raz efektowna, raz medytacyjna muzyka angielska z XVI wieku na consort viol (popularny w owym czasie na wyspach skład, złożony z instrumentów wypartych później przez bardziej donośne, lecz mniej subtelne wiolonczele), w wykonaniu uznanych mistrzów. Kolejny koncert przyniesie właściwe dla atmosfery Wielkiego Tygodnia Lamentacje (wg Lamentacji Jeremiasza) Josepha-Hectora Fiocco, kompozytora, którego przedwcześnie przerwane życie i praca (zmarł w wieku 38 lat, w 1741 r.), porównywane mogą być z losem Pergolesiego. Wykonawcami rzadko pojawiających się na naszych estradach dzieł będą najznakomitsi krakowscy muzycy, z udziałem zaproszonego gościa na violi. Festiwal zakończy altowe Stabat Mater Vivaldiego; dopełniający program Koncert na dwie trąbki będzie zapowiedzią zbliżającej się radości Wielkiej Nocy. Organizatorami przedsięwzięcia są: Centrum Sztuki Mościce w Tarnowie - Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego, Urząd Miasta Tarnowa, Capella Cracoviensis. Honorowym patronatem Festiwal objęli: Ksiądz Biskup Ordynariusz Wiktor Skworc , Marszałek Województwa Małopolskiego Marek Sowa i Prezydent Miasta Tarnowa Ryszard Ścigała.

Sobota, 16 kwietnia, godz. 19.30

Kościół Księży Misjonarzy
BACH Pasja wg św. Mateusza
CAPELLA CRACOVIENSIS
Jan Tomasz Adamus dyrygent

Niedziela, 17 kwietnia, godz 19.00

Klsztor OO. Bernardynów
In nomine
FRETWORK (Anglia)
Liam Byrne, Richard Tunnicliffe, Richard Campbell, Reiko Ichise, Richard Boothby viole da gamba

Poniedziałek, 18 kwietnia, godz. 19.00

Klasztor OO. Bernardynów
FIOCCO Lamentacje
Jolanta Kowalska sopran
Petr Wagner viola da gamba
Agnieszka Oszańca wiolonczela
Marcin Świątkiewicz klawesyn

Wtorek, 19 kwietnia, godz 19.30

Kościół Księży Misjonarzy
VIVALDI Stabat Mater
VIVALDI koncert na 2 trąbki
Małgorzata Przybysz mezzosopran
Marian Magiera Paweł Gajewski trąbki
ALTA CAPPELLA Kraków

Pasja wg św. Mateusza - Historia utworu

powstała w 1727 lub 1729 r., dla wykonania w lipskim kościele św. Tomasza (w Wielki Piątek, 11 kwietnia 1727 lub 15 kwietnia 1729), gdzie Bach sprawował funkcję kantora (jednocześnie z funkcją director musicae miasta). Sięgając po Ewangelię św. Mateusza kompozytor miał już za sobą doświadczenie z Pasją wg św. Jana – Pasja Mateuszowa jest też bardziej rozwinięta i niezależna. Dla kilku dalszych wykonań powstały różne jej wersje, funkcjonująca do dziś pochodzi prawdopobnie z lat trzydziestych. Kompozytor niewątpliwie uważał Pasję za jedno ze swych najważniejszych dzieł – dysponujemy przepisanym przez niego wyjątkowo starannie egzemplarzem partytury, w której tekst ewangeliczny wpisany jest czerwonym atramentem (niektórzy komentatorzy zwracają uwagę na symbolikę tego koloru, jako koloru męczeństwa, ale i zbawienia).

Dzieło wraz ze śmiercią Bacha popadło w zapomnienie; być może zaprezentowane zostało w 1776 r. przez Johanna Friedricha Rochlitza i Johanna Friedricha Dolesa (byłych uczniów Jana Sebastiana), renesans Pasji wiąże się jednak z wykonaniem przeprowadzonym przez Feliksa Mendelssohna oraz Eduarda Dervienta 11 marca 1829 r., które zapoczątkowało trwały powrót twórczości Bacha do szerokiej świadomości. “To największe i najświętsze dzieło największego poety dźwięków powraca do życia po prawie stuletnim zapomnieniu. Święto religii i sztuki!” – głosiła Berliner Allgemeine Zeitung. Pasja wg św. Mateusza znalazła się w repertuarze największych dyrygentów (zwłaszcza kręgu niemieckiego, jak Wilhelm Furtwängler, Willem Mengelberg), następnie przechodząc w ręce bachowskich specjalistów z połowy XX wieku (Karl Richter, później Helmuth Rilling), aby przed półwieczem, wraz z powrotem do źródeł i przywracaniem historycznych praktyk wykonawczych, stać się jednym ze sztandarowych dzieł nurtu interpretacji, uznanego dziś za standardowy (Nicolaus Harnoncourt, Philippe Herreweghe, Gustav Leonhardt, John Eliot Gardiner i inni). Obecnie coraz częściej wykonywana jest zgodnie z hipotezami Joshuy Rifkina i Andrew Parrotta, dowodzącymi, że Bach nie dysponował w Lipsku większymi siłami wykonawczymi, niż pojedyncza obsada każdego głosu wokalnego – na taki więc zespół komponował swoje utwory. W wypadku przeznaczonej “na dwa chóry” Pasji wg św. Mateusza oznacza to, że śpiewana była przez ośmioro śpiewaków, wykonujących zarówno partie solowe, jak i tworzących dwa czterosobowe “chóry”. Taki sposób wykonawczy szeroko przyjął się już dla kantat oraz Mszy h-moll, a także Pasji wg św. Jana (w ostatnim czasie dołączył tu Marc Minkowski, sam Parrott zrealizował taką interpretację z Capellą Cracoviensis w ubiegłym roku), natomiast Pasję wg św. Mateusza utrwalił w tej formie Paul McCreesh ze swymi Gabrieli Players (wyd. DG Archiv). Niezależnie od wagi historycznych hipotez, taki zespół wykonawczy tworzy nową, wyjątkową jakość, uwypuklając istotne szczegóły zarówno w partii wokalnej, jak i orkiestrowej, oraz pozwalając uzyskać nowy rodzaj napięcia w narracji – wbrew pozorom bez istotnej straty siły wypowiedzi chóralnych, nawet w dramatycznych eksklamacjach “tłumu” - turbae. Czysto brzmieniowa siła zastąpiona zostaje wyrazistością ekspresji spersonalizowanej, nie ginącej nigdy w anonimowym chórze.

Andrew Parrott o efektach pracy z solową obsadą:

Wykonując w ten sposób muzykę Bacha można łatwiej uzyskać efekt śpiewności całego zespołu. To korzyść płynąca z małych zespołów. Ma się najlepszych instrumentalistów i najlepszych śpiewaków, którzy pracują razem. Nie ma trzech oddzielnych grup: solistów, chóru i orkiestry – jest jeden organizm, „chorus musicus”. Wszyscy mają te same podstawy; instrumentaliście łatwiej jest frazować w ten sam sposób, co śpiewak śpiewający tekst – jakby był częścią grupy wokalnej.
Ewangelia wg św. Mateusza uważana jest za najstarszą spisaną relację o życiu i działalności Jezusa z Nazaretu. Powstała prawdopodobnie w języku aramejskim (o czym świadczą zapożyczenia) po czym przetłumaczona została na grekę koine – z której to wersji znana jest dzisiaj (podobnie jak wszystkie pozostałe pisma Nowego Testamentu). Jej cechą szczególną jest skupienie raczej na naukach i działalności Jezusa, niż na kolejach jego życia (choć rozbudowany jest tutaj także wątek związany z cudownym Narodzeniem): to Mateusz przekazuje Kazanie na górze, większość przypowieści, relacjonuje spory z faryzeuszami i przytacza liczne cuda – uzdrowienia, rozmnożenie chlebów, chodzenie po wodzie itp. Wiele uwagi poświęca wypełnianiu się proroctw starotestamentowych, zapowiadających Mesjasza. Spośród skojarzonych z Ewangelistami zwierząt apokaliptycznych, Mateuszowi przypisany został człowiek-anioł, od wczesnego średniowiecza uważany za symbol Chrystusa, który stał się człowiekiem.

Swój utwór Bach oparł na rozdziałach 26 i 27 Ewangelii, prowadzących od namaszczenia Jezusa wonnym olejkiem, przez Ostatnią Wieczerzę, Ogród Oliwny, zdradę Judasza i pojmanie, sąd nad Jezusem, zaparcie się Piotra, przesłuchanie przez Piłata, wyszydzenie i ukrzyżowanie oraz śmierć Jezusa, do złożenia do grobu i postawienia przez Sanhedryn strażników.
Z MCK:

Bezpłatne wejściówki do odebrania od 28 marca 2011 roku w następujących miejscach :

Centrum Sztuki Mościce w Tarnowie ul. Traugutta 1, tel. 14 633 46 04

Tarnowskie Centrum Kultury ul. Rynek 5, tel. 14 688 88 88

Kino Marzenie w Tarnowie ul. Staszica 4, tel. 14 688 88 85

Kancelaria Parafialna przy Kościele Księży Misjonarzy w Tarnowie ul. Krakowska 41

Zakrystia przy Klasztorze OO. Bernardynów w Tarnowie ul. Bernardyńska 13