Prezydent Tarnowa Roman Ciepiela wielokrotnie podkreślał przy różnych okazjach, że rozwiązania komunikacyjne w mieście poprawiać można nie tylko przez budowę nowych dróg i modernizowanie istniejących, ale również dzięki wdrażaniu najnowszych technologii zarządzania ruchem, które są jedną z metod realizacji idei smart city, czyli „inteligentnych” miast, które mają stać się jak najbardziej przyjazne dla mieszkańców i gości. Inteligentne Systemy Transportowe są konkretnym przykładem realizacji tej idei. 

Miejscy specjaliści od organizacji ruchu mają nadzieję, że ITS będzie jednym z czynników, który zmobilizuje tarnowian do częstszego korzystania z publicznej komunikacji, a dzięki temu jeszcze bardziej poprawi się płynność ruchu i czystość powietrza, którym oddychamy. Nie bez znaczenia jest też fakt, że minimalizacja zakłóceń w ruchu pozwoli właścicielom samochodów trochę zaoszczędzić na kosztach paliwa.

ITS "podejmuje decyzje"

ITS jest systemem w pełni autonomicznym, można powiedzieć, że sam „podejmuje” decyzje dotyczące organizacji ruchu w konkretnych miejscach, a pracownicy Centrum Sterowania Ruchem w większości przypadków jedynie nadzorują jego funkcjonowanie. Ale nie tylko…

Serce systemu ITS - Centrum Sterowania Ruchem – znajduje się w budynku przy ul. Nadbrzeżnej Dolnej 7. 51 kamer zamontowanych na 28 skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną (czyli na prawie wszystkich), dwóch przejściach dla pieszych, węźle przesiadkowym i w kilu innych punktach, przez całą dobę przekazują obraz do serwerowni. Stąd sygnał trafia na profesjonalną ścianę wizyjną, złożoną z 8 monitorów – umożliwiając odbiór obrazu o rozdzielczości 15 360 na 4 320 pikseli. Na podstawie otrzymywanego podglądu, pracujący w CSR specjaliści, mogą na bieżąco reagować na sytuacje zdarzające się na drogach.

Paleta ich działań jest szeroka. Przede wszystkim czuwają nad tym, by miejskie autobusy jeździły zgodnie z rozkładem jazdy (podawanym na 53 elektronicznych tablicach), a wszyscy kierowcy mogli pokonywać ciągi ulic bez konieczności zatrzymywania się.

"Zielone fale" i monitoring"

Tzw. „zielone fale” obejmują dziś ciągi ulic: Mickiewicza-al. Solidarności-Szujskiego-Mościckiego, Słoneczna-Sitki-Słowackiego, al. Jana Pawła II-Lwowska wschód i Krakowska.

Monitoring umożliwia również szybką reakcję w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa – wypadki, kolizje, ale także utrudnienia związane z trudnymi warunkami atmosferycznymi powodują natychmiastowe działania.

Strona internetowa www.its.tarnow.pl, a także aplikacja, którą można pobrać na urządzenia mobilne zapewniają dostęp do bieżących informacji pogodowych, pokazują utrudnienia w ruchu, wyświetlają wolne i zajęte miejsca parkingowe (w sumie 600) na 22 ulicach, przede wszystkim w centrum.

Informacje na świetlnych tablicach

System ułatwia także przejazd przez miasto osobom z zewnątrz. Informację o możliwości zaparkowania pojazdu można znaleźć na 10 tablicach. Mało tego – po wybraniu miejsca, system poprowadzi do niego kierowcę najkrótszą trasą.

- Tablice zmiennej treści, wyświetlają najkrótsze trasy przejazdu, a także informacje o ewentualnych utrudnieniach w ruchu, objazdach lub zakazach – mówi Artur Michałek dyrektor Zarządu Dróg i Komunikacji w Tarnowie. – Z kolei trzy stacje meteo pokazują operatorom miejsca, w których konieczna jest natychmiastowa interwencja służb utrzymania miasta. Mierzą także zanieczyszczenie powietrza oraz siłę wiatru.

ITS w Tarnowie to potężne przedsięwzięcie. By zaczął funkcjonować, konieczne było wdrożenie aż 12 bardzo skomplikowanych działań. Przede wszystkim należało zbudować 18 kilometrów łączy telekomunikacyjnych i spiąć je - z już istniejącymi - w 30-kilometrową sieć światłowodową. Połączyła ona aż 100 punktów i blisko 400 urządzeń. Trzeba było również rozbudować serwerownię, bo cały system opiera się na najnowocześniejszych rozwiązaniach informatycznych i elektronicznych.

ITS w skrócie – korzyści:

•    Zwiększenie przepustowości ulic
•    Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego – zmniejszenie liczby wypadków
•    Skrócenie czasu przejazdów
•    Ułatwienie poszukiwania wolnych miejsc parkingowych
•    Redukcja emisji spalin – poprawa jakości powietrza
•    Poprawa podróżowania transportem publicznym
•    Ułatwienie przekazywania informacji kierowcom – najlepsze trasy przejazdu, informacje o wypadkach, remontach, itp.
•    Szybsza reakcja na awarie i zagrożenia

ITS – informacje dodatkowe

Co się zmieniło na skrzyżowaniach?

Z pewnością kierowcy zauważyli już, że na kilku skrzyżowaniach sygnalizacja świetlna funkcjonuje odmiennie od tego, do czego byli dotychczas przyzwyczajeni. W szczególności zmiany dotyczą kierunków do tzw. „lewoskrętów”. Obecnie, gdy z jednej strony ciągu głównego samochody mogą jechać w lewą stronę, to w tym samym czasie samochody z przeciwnej strony mają czerwone światło (dotychczas na większości skrzyżowań, poruszanie się w lewą stronę z przeciwległych kierunków następowało w tym samym momencie). Takie rozwiązanie gwarantuje dużo większe bezpieczeństwo, eliminując możliwość stłuczki spowodowanej przez mniej wprawnych kierowców.

Jednakże zmiany w pracy sygnalizacji świetlnej podyktowane były głównie chęcią jak najlepszego skoordynowania kilku następujących po sobie skrzyżowań. Tutaj należy rozwiać pierwsze nieporozumienie. Koordynacja sygnalizacji świetlnych nie gwarantuje tzw. „zielonej fali”. Koordynacja pracy sygnalizacji ma, owszem, poprawić płynność przejazdu przez kolejne skrzyżowania, ale w ujęciu obszarowym. Dobrym tego przykładem jest skrzyżowanie ulic Jana Pawła II i Słonecznej. Tam przecinają się dwa kierunki kolizyjne, z których każdy powinien mieć zieloną falę. System centralny dba o to, aby na tym skrzyżowaniu oraz na sąsiadujących z nim skrzyżowaniach, kierowcy spędzili jak najmniej czasu.

Kolejnym powodem, dla którego zmienione zostały programy sygnalizacji świetlnej jest to, aby nie przydzielać zielonego światła dla kierunków, które tego nie wymagają. Dzięki takiemu zabiegowi czas, który dotychczas był potrzebny na obsługę zielonego światła (przykładowo na kierunku do lewoskrętu, podczas gdy żaden pojazd tego nie oczekuje) zostaje przydzielony na obsługę pozostałych kierunków. Aby wdrożyć taką funkcjonalność wszystkie zmodernizowane skrzyżowania wyposażone zostały w detektory zamontowane w nawierzchni (pętle indukcyjne), które wykrywają obecność pojazdów i przekazują te informacje do systemu centralnego.

W tym miejscu należy podkreślić bardzo ważną informację, która ma bezpośredni wpływ na kierujących. Otóż najważniejsze detektory zamontowane są bezpośrednio przy linii zatrzymania na każdym wlocie skrzyżowania i na każdym jego pasie. Jeśli kierowca zatrzyma swój pojazd w znacznym oddaleniu od linii zatrzymania (powyżej trzech metrów) to system sterowania ruchem nie wykryje tego pojazdu i uzna, że na tym kierunku nie ma zapotrzebowania na zielone światło. Dlatego też, tak bardzo istotnym jest zatrzymywanie pojazdów oczekujących na zielone światło, bezpośrednio przed linią zatrzymania na skrzyżowaniu.

Detektory mają jeszcze jedno zadanie, a mianowicie umożliwiają zliczanie pojazdów przejeżdżających przez każdy pas skrzyżowania. Dzięki temu system centralny na bieżąco oblicza natężenie ruchu na każdym wlocie i na każdym kierunku. Odnosi to do obliczeń na całym koordynowanym obszarze i na tej podstawie wyznacza długości wyświetlania zielonego światła na poszczególnych kierunkach. Dlatego też ważnym jest, aby ruszając na zielonym świetle nie pozostawiać zbyt dużych odstępów pomiędzy pojazdami, co zostanie uznane przez system informatyczny jako małe natężenie pojazdów.

Łatwiejsze parkowanie

Działający w ramach ITS system inteligentnego parkowania składa się z niewielkich czujników, które umieszczone są w nawierzchni parkingu, pod każdym miejscem postojowym. Przy pomocy wykrywania zmian w polu magnetycznym i dzięki podczerwieni czujnik „dowiaduje się”, że właśnie zaparkował nad nim samochód i drogą radiową poinformuje o tym odbiornik połączony z systemem informatycznym, a ten informację tę prześle do świetlnych tablic informujących o wolnych miejscach parkingowych oraz do bazy danych, z której w czasie rzeczywistym pobierze je serwis dostępny na stronie WWW i wyświetli bezpłatna aplikacja na smartfony. Aplikacja dysponuje również funkcją naprowadzania kierowcy na wolne miejsce parkingowe. Gdy samochód odjedzie i miejsce się zwolni informacja o tym natychmiast pojawi się w systemie, czyli na tablicach, w aplikacji i na stronie WWW. System jest tak skonfigurowany, aby wykrycie parkującego pojazdu lub zwolnienie miejsca parkingowego następowało po ok. 10s. W ten sposób eliminowane będą błędy spowodowane np. przejechaniem samochodu przez miejsce parkingowe, bez zatrzymywania się na nim. 

Transmisja radiowa rozpoczynana jest przez parkingowy czujnik tylko z chwilą wykrycia pojazdu lub zwolnienia miejsca parkingowego. Przez pozostały czas czujnik nie prowadzi transmisji, więc nie zużywa energii. W ten sposób znacząco redukowany jest pobór prądu i zwiększona żywotność urządzeń.

Na obecnym etapie system obejmuje 600 miejsc parkingowych i umożliwia dalszą rozbudowę – także o parkingi opomiarowane w inny sposób niż montowane w nawierzchni czujniki. Mogą to być np. kamery rozpoznające samochody.

Tablice informujące o miejscach parkingowych zamontowane są parami w pięciu lokalizacjach, a ich usytuowanie jest tak dobrane, aby przed najbliższym skrzyżowaniem kierowcy mogli ocenić który rejon parkingowy wybrać. Ułatwieniem do podjęcia decyzji, powinna być też kolorystyka wyświetlanych wolnych miejsc w danym rejonie: kolor zielony - duża liczba wolnych miejsc parkingowych, kolor żółty - rejon średnio zajęty, kolor czerwony - mała liczba wolnych miejsc w tym rejonie.

Kierowcy mogą także skorzystać z portalu WWW, pod adresem http://its.tarnow.pl gdzie pokazany jest stan obłożenia poszczególnych parkingów, a po zbliżeniu mapy i kliknięciu myszką na konkretny parking mamy podawaną liczbę wszystkich miejsc i miejsc wolnych. Podobna funkcjonalność dostępna w aplikacjach mobilnych na telefony komórkowe z systemem Android i iOS (należy pobrać aplikację ITS Tarnów). W aplikacji tej można dodatkowo wyznaczyć trasę dojazdu do wybranego wolnego miejsca parkingowego.

Zarówno na portalu WWW jak i w aplikacji mobilnej można również odczytać aktualne warunki pogodowe i zanieczyszczenia powietrza, a także sprawdzić na mapie miejsca z utrudnieniami w ruchu – np. zamknięte drogi, remonty, zagrożenia itp.

W powiązaniu z powyższymi udogodnieniami działają również trzy stacje pogodowe, które poza pokazywaniem kliku parametrów meteorologicznych (m.in. temperatura powietrza, wilgotność, prędkość wiatru, grubość lodu) wykonują i wyświetlają pomiary warunków drogowych, jakości powietrza i poziomu hałasu.

ITS - warto wiedzieć

• Pierwszym elementem Inteligentnego Systemu Transportowego, który rozpoczął działanie w Tarnowie były bardzo chwalone przez mieszkańców tablice świetlne na przystankach komunikacji miejskiej, które dynamicznie i na bieżąco informują wizualnie i głosowo, kiedy nadjedzie konkretny autobus. Obecnie jest ich w mieście 53.
• Elementem ITS jest również Tarnowski Rower Miejski, z którego tarnowianie mogą korzystać od 2018 roku. 
• Firma Sprint S.A., która wygrała przetarg na realizację w Tarnowie ITS działa na rynku teleinformatycznym od ponad 30 lat, zaliczana jest do głównych graczy w tej branży na polskim rynku. Dotychczas firma zrealizowała duże projekty ITS m.in. w Bydgoszczy, Łodzi i Olsztynie, Krośnie a także ostatnio w Bielsku-Białej, Wałbrzychu, Chorzowie oraz Ostrołęce.
• Uruchomienie w Tarnowie ITS-u kosztowało 18 mln 628 tys. zł, w tym dofinansowanie z UE wyniosło 10 mln 436 tys.
• Do systemu ITS, w ramach przebudowy ulicy Lwowskiej, planowane jest dołączenie w najbliższym czasie kolejnych miejsc i urządzeń – dwa skrzyżowania, parkingi, trzy elektroniczne tablice informacyjne, czwarta tablica zmiennej treści, dwie nowe tablice przystankowe i kilka kamer.

Poniżej prezentujemy materiały wideo dotyczące ITS