Tarnów. 1000 lat nowoczesności

Niedziela 29 sierpnia

Godz. 17.00 specjalna mościcka premiera filmu Krzysztofa Kaczmarka Pompenzuballen, 66’

Mościckie Centrum Kultury, ul. Traugutta 1, Tarnów-Mościce, wstęp wolny

Po projekcji spacer pod rzeźbę Wilhelma Sasnala

Godz. 20.00 19 Wiosen, koncert w muszli Kasyna w Mościcach, ul. Kwiatkowskiego 20, wstęp wolny

+ promocja książki

Tarnów. 1000 lat nowoczesności

Tarnów jest średniej wielkości polskim miastem, które właśnie obchodzi swoje 680. urodziny. W długiej historii najmniej rozpoznanym i opisanym okresem jest XX wiek, który wydaje się niezwykle ciekawy dla odczytania tożsamości miasta i odkrywania peryferii. W najnowszej historii Tarnowa zaznaczyły się wszystkie najważniejsze wydarzenia, mające wpływ na powszechną historię Polski. Lustrem tych wydarzeń była architektura: modernizm przedwojennych Mościc, odważne projekty kościołów budowane w okresie stalinizmu wsparte wielkim zaangażowaniem parafian, plany rozbudowy miasta i niespełnione wizje podwojenia liczby mieszkańców, których śladem jest największy kościół całej Diecezji Tarnowskiej, dziś pusty, stojący w szczerym polu, w końcu osobliwe perełki z lat 70.: przeczucie postmodernizmu w niezwykłym domu doktora Książka projektu Wojciecha Pietrzyka czy monumentalna mozaika Hotelu Tarnovia przedstawiająca bitwę pod Aleppo pod wodzą tarnowianina gen. Bema, ułożona z przetopionych odpadów Zakładów Radiowych Kasprzaka.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Mościce są dzisiejszą dzielnicą Tarnowa. Osiedle przyfabryczne zostało założone wokół Państwowej Fabryki Związków Azotowych w 1927 roku, jeszcze przed powstaniem COP-u. Na 600 hektarach pustego pola wytyczono samowystarczalny kompleks przemysłowo-urbanistyczny, zgodnie z modernistycznymi zasadami projektowania miast. Dynamiczny rozwój nowoczesnej fabryki gwałtownie przerwał wybuch II wojny światowej. Po wojnie kontynuowano myśl rozbudowy dzielnicy, powstały wówczas imponujące budynki użyteczności publicznej: dworzec PKP, dom kultury, obiekty sportowe, które dzisiaj wymagają rewitalizacji. W Mościcach wychował się Wilhelm Sasnal, jeden z najważniejszych polskich artystów współczesnych. Mościce wielokrotnie były inspiracją dla obrazów i filmów artysty. Część zdjęć do ostatniego filmu Anki Sasnal i Wilhelma Sasnala Opad kręcona była w Mościcach. Rzeźba Wilhelma Sasnala zrealizowana w ramach projektu łączy się z niepokojem katastrofy, wpisanej w historię Mościc. W sposób symboliczny otwieranowoczesne czytanie historii miasta.

Tytuł Tarnów. 1000 lat nowoczesności jest fantazją na temat projektowania przyszłości, nawiązuje do futurologii, której całą swoją twórczość poświęcił Jan Głuszak Dagarama (1937-2000) – tarnowski architekt-wizjoner. Dagarama tworzył projekty miast XXX wieku, jednostki mieszkalne na 1200 m wysokości inspirowane światem przyrody. Z powodu schizofrenii nie ukończył studiów, co nie przeszkodziło mu w tworzeniu rozbudowanych traktatów architektury i mnożeniu śmiałych rozwiązań przyszłych globalnych problemów. Uczestnik poważnych wystaw, razem z Tadeuszem Kantorem i Marią Pinińską-Bereś laureat Nagrody Krytyki Plastycznej za rok 1974. Pracował jako portier w tarnowskim Muzeum Okręgowym. Nigdy nie miał wystawy w Tarnowie.

Otwarcie projektu Tarnów. 1000 lat nowoczesności jest zakończeniem pierwszego etapu badań i wstępem do przyszłej wystawy o tym samym tytule, która odbędzie się w Tarnowie w 2010 i 2011 roku.

Książka Tarnów. 1000 lat nowoczesnościwydana na okoliczność otwarcia zawiera pierwsze całościowe opracowanie urbanistyczno-architektonicznego układu Mościc, przedruki tekstów archiwalnych, bogate przedwojenne archiwum fotograficzne, współczesną dokumentację architektury autorstwa znakomitych fotografów Nicolasa Grospierre’a i Jana Smagi, rozmowę z Grzegorzem Piątkiem – krytykiem architektury i kuratorem, dotyczącą poszukiwania nowych funkcji dla modernistycznych budynków Mościc, rozmowę z Wilhelmem Sasnalem i reprodukcje prac artysty, tekst Sebastiana Cichockiego opisujący cykl mościckich obrazów Sasnala, opracowanie i reprodukcje projektów Jana Głuszaka Dagaramy, wspomnienie o Głuszaku autorstwa Zbigniewa Warpechowskiego – przyjaciela z czasów studiów. Książkę kończy opowiadanie Jacka Dukaja, wybitego pisarza literatury fantastycznej mieszkającego w Tarnowie.

Książka pod red. Ewy Łączyńskiej-Widz i Dawida Radziszewskiego ukazała się nakładem Wydawnictwa 40000 Malarzy. www.40000malarzy.pl

Noty biograficzne artystów i osób związanych z projektem:

Sebastian Cichocki - (ur. 1975) kurator Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, autor tekstów krytycznych i fikcji literackich o sztuce. Redaktor pism „Muzeum” i „Format P”. Zajmuje się m. in. badaniem wpływu tradycji konceptualnej na sztukę współczesną, oraz testowaniem medium książki i tekstu jako potencjalnej przestrzeni wystawienniczej. Kurator wystawy: „Monika Sosnowska. 1:1” w Pawilonie Polskim na 52. Biennale Sztuki w Wenecji, kurator Parku Rzeźby na warszawskim Bródnie.

Jacek Dukaj – (ur. 1974) pisarz. Autor m.in. Katedry, Innych pieśni, Perfekcyjnej niedoskonałości, Lodu, Wrońca. Laureat Europejskiej Nagrody Literackiej, Nagrody im. Janusza A. Zajdla, Nagrody Kościelskich, nominowany do Angelusa, Paszportu Polityki, Nagrody Literackiej NIKE. Mieszka i pracuje w Tarnowie.

Jan Głuszak Dagarama - (1937–2000) twórca wizjonerskich rysunków architektonicznych, poeta, filozof amator. Uczestnik głośnych Międzynarodowych Wystaw Architektury Intencjonalnej TERRA 1 (1975) i TERRA 2 (1981). Laureat Nagrody Krytyki Plastycznej za rok 1974 przyznawanej przez Sekcję Krytyki i Informacji Plastycznej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w Krakowie. Mieszkał i pracował w Tarnowie.

Nicolas Grospierre - (ur. 1975) fotograf architektury, miłośnik estetyki późnego modernizmu i brutalizmu. Autor projektów konceptualnych, w których wykorzystuje fotografię do przedstawiania idei (Biblioteka, 2006; Kunstkamera, 2009). W 2008 roku laureat (razem z Kobasem Laksą, Grzegorzem Piątkiem i Jarosławem Trybusiem) Złotego Lwa na 11. Biennale Architektury w Wenecji za najlepszy projekt w pawilonie narodowym pt. Hotel Polonia. Budynków życie po życiu. Mieszka w Warszawie. www.grospierre.art.pl

Krzysztof Kaczmarek – (ur. w 1983 roku w Blachowni) artysta wizualny, pracuje w wielu mediach. Studiował na ASP w Krakowie, a od 2008 roku na Akademie der bildenden Künste w Wiedniu. Współtworzył galerię Artpol w Krakowie.

Pompenzuballen to spojrzenie na rodzinną miejscowość artysty - podczęstochowską Aleksandrię oczami zadziwionego przybysza, obcokrajowca, który w kategoriach egzotyki odbiera pejzaż i codzienne rytuały mieszkańców. Polską prowincję w Pompenzuballen ogląda się jak drżący, migotliwy obrazek w kalejdoskopie, wystarczy delikatne przesunięcie i to, co widzimy, zmienia się w coś zupełnie innego.

Grzegorz Piątek – (ur. 1980) krytyk architektury. Z wykształcenia architekt, członek redakcji miesięcznika „Architektura-Murator”. W 2008 roku laureat (razem z Nicolasem Grospierrem, Kobasem Laksą i Jarosławem Trybusiem) Złotego Lwa na 11. Biennale Architektury w Wenecji za najlepszy projekt w pawilonie narodowym pt. Hotel Polonia. Budynków życie po życiu. Mieszka i pracuje w Warszawie.

Wojciech Pietrzyk - (ur. 1930) architekt, instruktor modelarstwa lotniczego, alpinista, grotołaz, żeglarz. Autor Kościoła Matki Bożej Królowej Polski zw. Arka Pana w Nowej Hucie (1967–1977). Współautor projektów z W. Cęckiewiczem: hoteli Orbis w Zakopanem i Krakowie oraz kina Kijów w Krakowie. Autor osobliwego Domu Doktora Książka w Tarnowie(1966–1976). Mieszka w Krakowie.

Wilhelm Sasnal - (ur. 1972 w Tarnowie) malarz, twórca filmów i komiksów, współzałożyciel Grupy Ładnie. Wychował się w Mościcach. Maluje obrazy i kręci filmy na podstawie przedwojennych zdjęć Mościc i współczesnych widoków miasta.

Rzeźba zrealizowana w Mościcach będzie pierwszą rzeźbą artysty i pierwszą pracą trwale połączoną z miejscem. Rzeźba będzie pomnikiem katastrofy atomowej, która się nigdy nie wydarzyła. Będzie usytuowana na obrzeżach Mościc i widoczna z pociągu.

To nie będzie rzeźba ustawiona na postumencie, którą widać z daleka, ale taka, na którą można się natknąć przypadkowo. Chcę, żeby to wyglądało jak ruiny, coś, co oglądasz kątem oka z jadącego pociągu. Zauważasz coś, ale nie jesteś w stanie określić, co to dokładnie jest. (fragm. wywiadu z artystą zamieszczonego w książce Tarnów. 1000 lat nowoczesności)

Jan Smaga - (ur. 1974) fotograf, uczestnik licznych wystaw indywidualnych i zbiorowych, autor dokumentacji m. in. domu Oskara Hansena. Często pracuje w duecie z Anetą Grzeszykowską. Mieszka i pracuje w Warszawie.

Zbigniew Warpechowski - (ur. 1938) performer, malarz, poeta, autor licznych publikacji o teorii performensu i sztuki współczesnej. Przyjaciel i współlokator Jana Głuszaka z czasów studiów na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, o czym pisze w swoich książkach Podnośnik (2001) i Podręcznik bis (2006). Mieszka i pracuje w Sandomierzu.

19 Wiosen - to jeden z najbardziej oryginalnych polskich zespołów alternatywnych, którego początki sięgają wczesnych lat 90. XX wieku. Rozpoznawani są za sprawą charakterystycznego brzmienia, które nazwano kiedyś „punk poza czasem” (w tym przypadku to motoryczny punk z wiodącą rolą instrumentów klawiszowych). Ich najnowszy materiał „Pożegnanie ze światem” wydała Galeria Raster wiosną 2010 roku (okładkę projektował Wilhelm Sasnal). Płyta otwiera nowy okres w historii 19 Wiosen. Apokaliptyczne zapędy w liryce zostały podkreślone wzbogaceniem brzmienia o drugi instrument klawiszowy - oldschoolowego mooga, którego dźwięki przywodzą na myśl zapomniane filmy o podróżach w kosmos. Więcej na myspace.com/19wiosen.