Historia Zakładowego Klubu Sportowego Unia
Klub Sportowy Unia Tarnów jest chlubnym kontynuatorem tradycji sportowych zapoczątkowanych w 1928 roku przez Towarzystwo Sportowe „Mościce”. W 1950 roku TS „Mościce” przemianowano na ZKS Unia. Pod koniec lat siedemdziesiątych działało w klubie aż 9 sekcji wyczynowych: koszykówki kobiet i mężczyzn, piłki ręcznej kobiet i mężczyzn, lekkiej atletyki, piłki nożnej, piłki siatkowej mężczyzn, pływania oraz żużlowa.
Największe sukcesy notowała sekcja żużlowa zdobywając kilka medali na arenie krajowej z tytułem Indywidualnego Mistrza Polski Zygmunta Pytka w 1967 roku. Ponadto na arenie krajowej i międzynarodowej w latach 70-tych ubiegłego wieku liczyły się tarnowskie pływaczki. W rozgrywkach II-ligowych w różnych okresach występowali koszykarze, futboliści, piłkarze ręczni i piłkarki ręczne, siatkarze oraz lekkoatleci.
Dzięki tarnowskim Azotom w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych minionego wieku w Mościcach wybudowano imponujący kompleks sportowy z krytą pływalnią, halą sportową, stadionem lekkoatletycznym oraz krytą halą lodowiska. Zmodernizowano również główny stadion piłkarsko-żużlowy. Na początku lat 70-tych otrzymał on sztuczne oświetlenie, a następnie nową trybunę. Obiekty sportowe Unii otrzymały w 1976 roku najwyższą ocenę w województwie krakowskim i jedną z najlepszych w kraju.
Do 1991 roku klub Unia Tarnów należał do Zakładów Azotowych. W 1991 roku w klubie działało 6 sekcji: dwie pierwszoligowe – żużlowa i piłki ręcznej męskiej, występująca w II lidze koszykarska oraz III-ligowa piłkarska, a także działające jedynie w sporcie młodzieżowym: lekkoatletyczna i pływania.
Po przemianach ustrojowych Azoty jako dotychczasowy właściciel klubu, wkroczyły na drogę restrukturyzacji, która dostosowała przedsiębiorstwo do wymogów gospodarki rynkowej. Zmiany w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa wymusiły bolesne zmiany w sferze działalności jednostek organizacyjnych, które z produkcją nie miały nic wspólnego. Rozpoczęto więc proces oddzielania działalności produkcyjnej od pozostałej.
W marcu 1991 roku podpisana została umowa na czas nieokreślony między Zakładami Azotowymi, a Zakładowym Klubem Sportowym Unia w myśl, której Azoty przekazały w bezpłatne użytkowanie (tzw. użyczenie) obiekty sportowe, środki trwałe i ponadto nieodpłatnie środki nietrwałe znajdujące się w przekazanych obiektach. Umowa zobowiązała Unię do udostępniania obiektów sportowych Zakładom, a także do reklamowania wyrobów fabrycznych na obiektach sportowych i ubiorach zawodników.
Rok 1994 zapisał się w kronikach jako jeden z najbardziej udanych w historii klubu. Żużlowcy, głównie siłą swoich wychowanków zdobyli pierwszy w historii, srebrny medal Drużynowych Mistrzostw Polski. Największy jak do tej pory sukces odnotowali również piłkarze nożni. Po raz piąty w historii sekcji awansowali do II ligi i nieprzerwanie występowali w niej do 1999 roku. Wcześniej, bo w 1991 roku na krótko do ekstraklasy awansowali piłkarze ręczni.
W marcu 1997 roku do ekstraklasy awansowali koszykarze. Była to kolejna sekcja tarnowskiej Unii, po żużlowej oraz piłkarzy i piłkarek ręcznych, która zaznała smaku rywalizacji na najwyższym poziomie. W 1999 roku koszykarze zakończyli rozgrywki ligowe na 6 pozycji i tym samym zakwalifikowali się do prestiżowych rozgrywek międzynarodowych o Puchar Koraca. Wspaniałe widowiska i pełne trybuny w hali „Jaskółka” dowiodły, że w Tarnowie jest zapotrzebowanie na koszykówkę.
Pod koniec minionej dekady i na początku obecnej sytuacja finansowa Stowarzyszenia ZKS Unia stała się dramatyczna. Rozpoczęto wówczas proces reanimacji klubu z ponad 80-letnią tradycją, w który zaangażowały się Zakłady Azotowe. W styczniu 2000 roku utworzono Sportową Spółkę Akcyjną sekcji koszykarskiej. Była to pierwsza wydzielona z Klubu spółka sportowa. Kolejną sekcją, która uzyskała autonomię była sekcja żużlowa. Pod koniec 2001 roku powstało Tarnowskie Towarzystwo Żużlowe z zadaniem wspomagania sekcji żużlowej w zdobywaniu środków finansowych. W 2003 roku powstała Żużlowa Sportowa Spółka Akcyjna „Unia Tarnów”, a żużlowcy powrócili do ekstraklasy zdobywając w latach 2004 i 2005 tytuły Drużynowych Mistrzów Polski. Wraz z sukcesami sportowymi dokonano zmian na stadionie piłkarsko-żużlowym. W wyniku ponad dwuletnich przygotowań zakończonych przeprowadzeniem tzw. operacji stadionowej, właścicielem obiektu stała się Gmina Miasta Tarnowa, a użytkownikami stadionu na zasadzie dzierżawy żużlowcy oraz piłkarze nożni Unii. Wielkiego wysiłku wymagało także odtworzenie i przywrócenie oświetlenia stadionu. Dzięki temu tysiące kibiców speedway’a cieszyło się z sukcesów żużlowców „jaskółek” – jak przed laty - w blasku jupiterów.
W dalszym ciągu w ZKS Unia pozostawały sekcje piłki nożnej i piłki ręcznej mężczyzn oraz młodzieżowe piłki nożnej, koszykówki, pływania oraz lekkoatletyki. Przysłowiowe światełko w tunelu zaświeciło sekcji piłkarskiej, gdy w 2003 roku powstało Tarnowskie Towarzystwo Piłkarskie. Jego głównym celem jest wspieranie rozwoju piłki nożnej w Tarnowie oraz pozyskiwanie środków finansowych dla futbolu.
Głównym reklamodawcą i sponsorem klubu pozostawały do tej pory Azoty Tarnów. Sekcja piłki ręcznej dodatkowo posiada drobniejszych sponsorów. Właśnie rozpoczęło działalność powołane w lipcu b.r. Tarnowskie Towarzystwo Piłki Ręcznej. Jego cele są identyczne jak powołanego siedem lat wcześniej TTP, które wspiera tarnowski futbol. Dziś, po kilku latach funkcjonowania towarzystwa piłkarskiego okazuje się, że jest to słuszna forma wspierania sportu. Natomiast kończy się bezpowrotnie era Unii Tarnów jako klubu wielosekcyjnego. Ta koncepcja działalności klubów sportowych nie wytrzymała próby czasu, zresztą nie tylko w naszym mieście.
