Kontrola NIK: rząd PiS dzielił samorządy na „lepsze” i „gorsze”
Najwyższa Izba Kontroli zbadała wsparcie finansowe samorządów przez rząd PiS w okresie reform podatkowych i odbudowy gospodarki po epidemii COVID-19. Dyskryminacja dużych miast przy podziale środków przez rząd, nierówne traktowanie samorządów oraz coraz większe uzależnienie ich finansów od decyzji rządu – to główne wnioski płynące z kontroli. Ustalono też, że premier Mateusz Morawiecki przyznawał niektórym samorządom środki z rezerwy ogólnej, a innym odmawiał wsparcia, bez rzetelnego uzasadnienia podejmowanych decyzji. Potwierdza to nasze spostrzeżenia, o których pisaliśmy tutaj w ciągu ostatnich lat: rząd PiS dzielił samorządy na „lepsze” i „gorsze” według politycznych kryteriów.
W pokontrolnym raporcie NIK przeczytać możemy m.in., że premier Mateusz Morawiecki, bez żadnego uzasadnienia, usuwał zadania z listy zadań drogowych przewidzianych do dofinansowania z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg, mimo że listy te zostały sporządzone przez wojewodów na podstawie ocen komisji, po przeprowadzeniu naborów konkursowych. Jednocześnie premier wprowadzał na listy nowe zadania drogowe, a także zwiększał lub zmniejszał poziom ich dofinansowania. Odbywało się to bez wskazania przesłanek oraz bez podania uzasadnienia. NIK zwraca uwagę na ryzyko występowania mechanizmów korupcjogennych, takich jak dowolność i brak jawności postępowania oraz słabość lub brak kontroli.
NIK ustaliła również, że premier odmiennie rozpatrywał wnioski o przyznanie środków z rezerwy ogólnej budżetu państwa na podobne rzeczowo zadania. Niektóre samorządy otrzymywały dofinansowanie określonego zadania, a inne, wnioskujące o środki na takie samo zadanie, otrzymywały decyzję odmowną, która nie była uzasadniona.
NIK zakwestionowała także prawidłowość podziału środków z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych w 2020 r. W konkursowych naborach żadnego wsparcia nie otrzymało 28 miast na prawach powiatu (w tym Tarnów) i cztery województwa.
Kontrolerzy NIK zauważyli m.in., że rozwiązania wypracowane w Ministerstwie Finansów w latach 2021-2023, dotyczące podziału pomiędzy samorządy blisko 35 mld zł, cechowały tymczasowość, niespójność i uznaniowość. W każdym roku wprowadzano inny mechanizm zasilania samorządów. Samorządom nie zrekompensowano utraty dochodów z PIT w żaden trwały sposób, zamiast tego wprowadzając co roku, już w trakcie wykonywania budżetów, coraz to nowe rozwiązania. W efekcie jednostki te, przystępując do realizacji budżetów, nie wiedziały czy, kiedy i jak duże wsparcie otrzymają od państwa na realizację swoich podstawowych zadań.
Z pełnymi wnioskami z raportu można zapoznać się pod tym adresem.
