Wyruszył kolejny Tabor Pamięci Romów

X MIĘDZYNARODOWY TABOR PAMIĘCI ROMÓW
Honorowy Patronat:
Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej – Lech Kaczyński
Patronat:
Marszałek Województwa Małopolskiego – Marek Nawara
Organizatorzy:
Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego
Centrum Kultury Romów w Tarnowie
Partnerzy:
Stado Ogierów w Klikowej
Romskie Stowarzyszenie Oświatowe – Harangos
Stowarzyszenie Kobiet Romskich „Kher”
Gmina Szczurowa
Gmina Borzęcin
Tabor poprowadzą:
Adam Bartosz – dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie
Adam Andrasz – dyrektor Centrum Kultury Romów.
Program: (Uwaga: Podajemy czas przybliżony. Dokładny czas wyjazdów, postojów, popasów liczyć należy wedle słońca i końskich nastrojów.)
23.07 (czwartek) – wyjazd z Tarnowa sprzed Muzeum Etnograficznego ok. godz. 10.00
TRASA: ul. Krakowska, Rynek – złożenie kwiatów pod tablicą upamiętniająca zagładę Żydów tarnowskich;
Wałowa, Pl. Więźniów Oświęcimia – złożenie kwiatów pod pomnikiem Pierwszego Transportu do Auschwitz, Lwowska, Starodąbrowska, Słoneczna, Piłsudskiego, Romanowicza, Klikowska, Łęg Tarnowski, Żabno – modlitwa na mogile pomordowanych Romów, Radłów, Waryś, Bielcza.
Postój w Bielczy.
24.07 (piątek) – Dzień życia taborowego. Po śniadaniu modlitwa na miejscu mordu Romów
na Biedaczu i na cmentarzu w Bielczy. Wieczorem otwarcie wystawy fotografii Franka
Roosendaala z Holandii „Tabor 2008”.
25.07 (sobota) – Po śniadaniu wyjazd do Szczurowej. Modlitwa na mogile pomordowanych Romów w Borzęcinie i Szczurowej. Powrót wieczorem do Bielczy. Wieczorna msza święta za pomordowanych
Romów przy leśnym ołtarzu, celebrowana przez Krajowego Duszpasterza Romów, ks. Stanisława Opockiego. Wieczorny koncert cygański dla mieszkańców Bielczy i okolicy.
26.07. (niedziela) – Powrót z Bielczy do Tarnowa przez Radłów.
Uwaga: Dla chętnych, którzy przybędą z instrumentami muzycznymi odbędą się warsztaty muzyki
cygańskiej.
W nazwie imprezy – TABOR PAMIĘCI – kryje się wiele znaczeń.
To pierwsze, najważniejsze, związane jest z licznymi mogiłami Romów, zamordowanych przez nazistów. Gdyby nie opieka miejscowej społeczności, pewnie te mogiły byłyby zapomniane.
TABOR wędruje drogami Małopolski, prezentując tradycyjną kulturę Romów życie taborowe, muzykę romską, oryginalne wozy z tarnowskiego muzeum, stroje, zwyczaje, język i romskie potrawy.
Każdy, kto nam przyjacielem, będzie miłym gościem w czasie wędrówki i postojów.
Projekt zrealizowano dzięki dotacji przyznanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach realizacji Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce.
Idea Taboru Pamięci zrodziła się w 1996 roku. Podjęli ją Adam Bartosz – dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie, który zorganizował w Tarnowie stałą muzealną wystawę poświęconą historii i kulturze Romów oraz Adam Andrasz – prezes Stowarzyszenia Romów w Tarnowie. Wykorzystując stare wozy romskie z muzealnej kolekcji, przy pomocy dyrekcji pobliskiego stada ogierów, Romowie z Tarnowa wybrali się wtedy na pierwszy Tabor Pamięci, który miał na celu przypomnieć zagładę szczurowskich Romów. Z czasem wędrująca grupa rozrosła się, w projekcie biorą udział Romowie z innych krajów, a wędrówce, która trwa cztery dni, towarzyszy ogólne zainteresowanie mediów i okolicznej ludności. Założenia, które przyświecają realizatorom Taboru są następujące:
• upamiętnienie romskiego holokaustu
• integracja Romów poprzez odwołanie się do mitu wędrówki
• edukacja historyczna i kulturalna dzieci i młodzieży romskiej
• wykorzystanie pozytywnego stereotypu Romów – kolorowych wędrowców – do zmiany negatywnego wizerunku Romów w społeczności polskiej
• eksponowanie symboli romskich, uznanych przez instytucje międzynarodowe – flagi i hymnu.
Założenia te służą świadomej budowie, czy też wzmocnieniu narodowej tożsamości Romów, poczucia więzi z historią, więzi międzyplemiennej, a w efekcie – kreowaniu politycznej tożsamości Romów.
Tabor wyrusza pod koniec lipca spod Muzeum Etnograficznego w Tarnowie, gdzie od 1990 roku istnieje stała wystawa poświęcona historii i kulturze Romów.
Każdy kolejny postój ma symboliczny charakter. Barwna kolumna wozów i samochodów dociera na tarnowski rynek i tu zatrzymuje się pod tablicą poświęconą martyrologii tarnowskich Żydów, mordowanych na rynku w czerwcu 1942 roku. Kolejny postój następuje przy Pomniku Ofiar Oświęcimia, upamiętniającym pierwszy transport więźniów polskich do obozu w Auschwitz. Stąd bowiem została w czerwcu 1940 roku wywieziona grupa 728 mężczyzn, którzy stali się pierwszymi więźniami obozu oświęcimskiego. Następnie Romowie zatrzymują się pod cmentarzem w dzielnicy Krzyż, gdzie każda z rodzin biorąca udział w wędrówce pamięci żegna się ze swymi zmarłymi.
Pozostałymi symbolicznymi miejscami, do których Tabor docierał podczas dotychaczaowych edycji były:
Żabno. Na miejscowym cmentarzu znajduje się mogiła pomordowanych, bezimiennych Romów. Pochowano tu, rozstrzelanych na cmentarzu, prawdopodobnie 49 Romów niemieckich oraz 12 Romów węgierskich. Romowie modlą się nad grobem z miejscowym księdzem i przedstawicielami władz lokalnych.
Szczurowa, gdzie przy mogile odbywają się modły za pomordowanych
Borzęcin Dolny, gdzie leżą szczątki 28 ekshumowanych po wojnie Romów, rozstrzelanych w pobliskim lesie w 1943 roku.
Bielcza, gdzie Niemcy rozstrzelali w lipcu 1942 roku 28 Romów, mieszkańców wioski, głównie z rodu Kwieków.
Barwność wędrującej kolumny, nagłośnienie projektu przez media, sprawiają, że na całej trasie Taborowi towarzyszy ogromna życzliwość ludzi i wielkie zainteresowanie ideą pamięci zagłady. Tabor Pamięci jest projektem, w którym obok Romów uczestniczą ich sympatycy, przyjaciele, dziennikarze, a także często zupełnie przypadkowi ludzie, którzy do wędrowców dołączają na trasie, czy na postojach.
Projekt wywołał duże zainteresowanie samych Romów, którzy deklarują udział w dalszych edycjach. Stał się okazją do poznania i spotkania. Dla młodych jest to pierwsza sposobność zasmakowania namiastki życia taborowego, dla starych – jego przypomnieniem. Uczestnicy Taboru odwiedzają miejsca martyrologii o których istnieniu mało kto wcześniej wiedział.
Romowie dowiadują się o historii zagłady opowiadanej przez księży, świadków tamtych czasów i autorów publikowanych opracowań. Na trasie dochodzi do bliskich kontaktów z ludnością wsi i miasteczek. Rezerwa czy nawet niechęć do Romów, zdominowana zostaje przez życzliwą ciekawość. Posługiwanie się symbolami (flaga, hymn), podkreślanie wagi tradycji (wozy, konie, wędrówka, wieczorne opowieści przy ognisku) przyczyniają się do wzmocnienia poczucia tożsamości i podniesienia wartości własnej kultury. Tabor Pamięci stał się ważnym wydarzeniem, integrującym Romów.